AFP, kva er det?
Avtalefesta pensjon (AFP) er ei pensjonsordning som du kan få i tillegg til tenestepensjon frå arbeidsgjevar. Det fins to AFP-variantar; livsvarig AFP og førtidspensjon AFP.
AFP-ordingane
- Livsvarig AFP
Livsvarig AFP gir utbetaling livet ut, i tillegg til dine pensjonsordningar.
Livsvarig AFP gjeld for deg som er med i AFP-avtalen i privat sektor, og for deg som jobbar i offentleg sektor og som er fødd i 1963 og seinare.
- Førtidspensjon AFP
Førtidspensjon AFP utbetalast før 67 år, og gjeld kun for tilsette i offentleg sektor som er født i 1962 eller tidlegare.
Førtidspensjon AFP er ein tidlegpensjons-ordning for offentleg tilsette, mellom 62 og 67 år, som ønskjer å trappe ned eller gå av med full pensjon.
Førtidspensjon AFP kan ikkje kombinerast med full jobb, og vil bli redusert viss du har arbeidsinntekt.
AFP pensjon
AFP står for avtalefesta pensjon, og var opphavleg ein pensjon for dei som ønska å gå av tidleg. AFP fungerte som ein førtidspensjon, som du kunne få utbetalt mellom 62 og 67 år, ved å slutte i jobben.
Ny livsvarig AFP har også tyding som førtidspensjon, fordi den blir teken med i berekninga av om du har tent opp nok pensjon til å ta ut alderspensjon før 67 år. Livsvarig AFP kan du ta ut frå 62 år, sjølv om du held fram i jobb.
Det er viktig å hugse at ikkje alle har krav på AFP. Det avhenger blant anna av kor du arbeidar, kor lenge du har jobba der og kor mykje du har tent.
AFP i privat og offentleg sektor
AFP i privat sektor
Kort forklart:
- AFP i det private er ein ekstrapensjon, som kan takast ut frå du er 62 år.
- Du kan ta ut AFP samtidig som du jobbar.
- AFP kjem i tillegg til alderspensjon frå folketrygda og tenestepensjon.
- Livsvarig AFP er ein pensjon du får utbetalt kvar månad så lenge du lever, uansett kor gammal du blir (livsvarig yting).
- Gjelder for deg som jobbar i ei bedrift som deltar i AFP-ordninga.
Om du kan få AFP og kva du får utbetalt avhenger av fleire reglar. Kvar du jobbar, kor lenge du har jobba i bedrifta, kor stor stilling du har og kor mykje du tener. Du må sjølv undersøke kva reglar som gjeld der du jobbar.
AFP i offentleg sektor
Kort forklart:
- Er du fødd i 1962 eller tidlegare er AFP ein førtidspensjon som blir utbetalt mellom 62 og 67 år.
- Er du fødd i 1963 eller seinare er ikkje AFP ein førtidspensjon. Regelverket er ikkje heilt avklart enno, men den nye ordninga vil bli meir lik AFP i privat sektor.
Om du kan få AFP og kva du får utbetalt avhenger av fleire reglar. Når du er født, kor du jobbar, kor lenge du har jobba i offentleg sektor, kor stor stilling du har og kor mykje du tener. Du må sjølv undersøke kva reglar som gjeld der du jobbar.
Dette er ikkje ei fullstendig skildring av AFP, og manglar kan førekome. Gå inn på afp.no og norskpensjon.no for alle detaljar og regelverk rundt AFP.
"Pensjon er ikkje det dei fleste går rundt og tenker på heile tida. Derfor er det lurt å bruke nokre minutt på å få oversikt over pensjonen din."
Marianne Christensen, produktsjef pensjon SpareBank 1 Forsikring
Kva lurer andre på?
Din pensjonsutbetaling vil bestå av tre delar. Ein del frå folketrygda, ein del frå noverande og tidlegare arbeidsgjevarar, og den delen du har spart sjølv.
Frå folketrygda (NAV)
Kvart år setjast det av eit beløp av løna di til pensjonssparing. For dei fleste av oss utgjer det ca. halvparten av det vi har i løn.
Lån frå arbeidsgjevar?
Arbeidsgjevar sparer minst 2 % av løna di i pensjon, beløpet trekkast ikkje frå løna. Beløpet utbetalast først når du pensjonerer deg. Offentleg tilsette har som oftast ein tenestepensjon som saman med pensjonssparing frå folketrygda utgjer 66 % av løna.
Eigen sparing
Erfaringane våre tilseier at dei fleste ønsker 80 % eller meir av løna som pensjonist. For å få til dette må du òg spare litt sjølv.
Frå staten eller folketrygda
Kvar år setjast det av eit beløp som tilsvarar 18,1 % av løna di i ei pensjonsbehaldning. Av dette betalar du sjølv ein del i trygdeavgift, arbeidsgjevar betalar arbeidsgjevaravgift og staten betalar resten. Jo fleire år du jobbar, jo større blir pensjonen frå staten eller folketrygda. Pensjon fordelast på tal år du forventar å leve. Pensjonerer du deg tidleg blir det fleire år å fordele pensjonen på og dermed mindre utbetalt kvart år. Du finn ein oversikt over kva du får utbetalt på nav.no. Det er berre inntekt under 7,1G som staten set av pensjon til.
Lån frå arbeidsgjevar?
I det private finst det tre typar pensjonsordningar, og det er arbeidsgjevar som bestemmer kva ordning du får. Det må minst vere ein innskotspensjon på 2% av løna. Det er dette som kallast Obligatorisk tenestepensjon eller OTP. Tilsette i stat, fylke og kommune har som hovudregel ein offentleg tenestepensjon som saman med alderspensjon utgjer 66% av løna.
Innskotspensjon. Arbeidsgjevar sparer ein fastsett prosent av løna di. Storleiken på pensjonen din vil primært avhenge av kor mykje som er innbetalt og avkastinga. Du bestemmer sjølv kor høg risiko du vil ha på sparinga. Når du sluttar får du eit pensjonskapitalbevis.
Ytelsespensjon: Arbeidsgjevar betalar for at du skal få ein garantert fast utbetaling. Når du sluttar får du ein fripolise.
Hybridpensjon Arbeidsgjevar sparer ein fast prosent av løna di, og du får ein garantert fast utbetaling. Storleiken på pensjonen din vil primært avhenge av kor mykje som er innbetalt og avkastinga. Når du sluttar får du eit pensjonsbevis.
Kva rekkefølge du bør ta ut pensjonen din er avhengig av kva pensjonsprodukt du har, når du ønskjer å gå av med pensjon og kor mykje du føler at du treng som pensjonist. Råda her må difor sjåast på som generelle og rettleiiande. Det viktigaste er at du skaffar deg oversikt over din pensjon, vurderer kva som er viktig for deg og legge ein plan for din pensjonstilværsle. Vi vil på eit generell plan anbefale følgjande rekkefølge.
1: Avtalefestet pensjon (AFP)
Dersom du har ein avtalefestet pensjon (AFP) i privat sektor kan det lønne seg å ta ut den fyrst ettersom dette er ei livsvarig utbetalingsavtale. Eit av vilkåra for å starte uttak på avtalefestet pensjon (AFP) er at du må starte uttak på alderspensjonen frå folketrygden med minst 20 prosent. Du har moglegheita til å stoppe eller endre denne etter ein månad utan at det påverkar utbetalingen av din avtalefestet pensjon (AFP).
2: Alderspensjon frå folketrygden/NAV
Etter å ha starta avtalefestet pensjon (AFP) vil vi anbefale å starte uttak på din alderspensjon frå folketrygden. Denne betalast ut av NAV. Dette er ofte den største delen av pensjonen og er eit resultat av kor mange år du har vore i arbeid og kor høg inntekt du har hatt.
3: Fripolise og Ytelsespensjon
Dersom du sluttar i jobben eller byter arbeidsgjevar vert ytelsespensjonen din gjort om til ein fripolise, desse produkta stammar derfor frå same type pensjonsordning.
Etter avtalefestet pensjon (AFP) og alderspensjon frå folketrygden, kan det vere fornuftig å starte utbetaling på fripoliser og ytelsespensjon. Årsaka er at dine etterlatne ikkje arvar pengane frå ein ytelsesordning. Dersom du døyr før pengarne er utbetalt vil verdiane på desse produkta tilfalle forsikringskollektivet, altså andre med same type avtale.
4: Hybridpensjon og pensjonsbevis
Pensjonsbevis er en hybridpensjon frå ein tidlegare arbeidsgivar. Etterlatte vil heller ikkje arve pengane frå ein hybridordning. Dersom du dør før pengane er utbetalte vil verdiane på desse produkta på same måte som ein ytelsespensjon tilfalle forsikringskollektivet. Hybridpensjon er ein ny ordning som gjer at det stort sett er avgrensa med opptening. Dette kan tale for å vente med uttaket.
[5] Innskuddspensjon, pensjonskapitalbevis og eigen sparing
Pensjonskapitalbevis er ein opptent innskuddspensjon frå ein tidlegare arbeidsgivar og er, saman med eigen sparing, avtalene du bør vente lengst med å ta ut. Årsaka til dette er at dersom du dør før pengane er utbetalte vil verdiane på avtalen gå til dine arvtakarar. I tillegg har desse avtalene som regel ikkje livsvarig utbetaling, det kan difor vere ein fordel å vente med desse.
Kva som skjer med pensjonen din etter dødsfall er avhengig av kva pensjonsavtale du har. Her er ein forenkla oversikt over reglane på dei vanlegaste produkta. For å få fullstendig oversikt må du lese i forsikringsbevisa og forsikringsvilkåra for avtalen.
Innkotspensjon og pensjonskapitalbevis (PKB)
Dersom du har ein innskotspensjonsavtale gjennom din arbeidsgjevar vil verdien av avtalen gå til dine etterlatne. Saldoen vil først bli brukt som “barnepensjon” til barn under 21 år. Dersom saldoen er større enn det som trengst for å sikre barn ei årleg utbetaling lik grunnbeløpet i folketrygda (G) fram til dei er 21 år, blir resten av saldoen brukt til å sikre etterlattepensjon til ektefelle, sambuar eller registrert partner i minst ti år. Resterande saldo vil bli utbetalt som eit eingongsbeløp til dødsbu.
Ytelsespensjon, hybridpensjon, pensjonsbevis og fripolise
Verdiane på desse produkta vil tilfalle forsikringskollektivet, altså andre med same type avtale.
IPA
Saldo blir utbetalt til den/dei som du har registrert som begunstiga. Viss ikkje det er registrert begunstiga går saldo til andre kundar med same avtale som deg, det såkalla forsikringskollektivet.
Pensjonssparekonto og Fondskonto
Pensjonssparekonto og fondskonto blir utbetalt til begunstiga. Viss det ikkje finst begunstiga blir forsikringssummen utbetalt til ektefelle, deretter arvingar etter arvelova eller testament.
Individuell pensjonssparing (IPS) og LOfavør Pensjon
Saldoen vil bli brukt som “barnepensjon” til barn under 21 år. Dersom saldoen er større enn det som trengst for å sikre barn ei årlig utbetaling lik grunnbeløpet i folketrygda (G) fram til dei er 21 år, blir resten av saldoen brukt til å sikre etterlattepensjon til ektefelle, sambuar eller registrert partner i minst ti år. Resten av saldo vil bli utbetalt som eit eingongsbeløp til dødsbu.
Avtalefesta pensjon (AFP)
Avtalefesta pensjon (AFP) i privat sektor er ein livsvarig utbetalingsavtale. Når du døyr vil verdiane på avtalen tilfalle forsikringskollektivet, altså andre med same type avtale.
Folketrygda
Folketrygda er ingen sparing i tradisjonell forstand, men for kvart år du arbeider opparbeider du deg ein pensjonsrett. Denne utgjer 18,1 prosent av inntekta di opp til 7,1 G. (G) betyr grunnbeløpet i folketrygda. Dersom du døyr opphøyrer folketrygda. Det blir ikkje utbetalt arv på desse pengane. Dersom du ønsker å lese meir om folketrygda kan du gjere det på NAV sine heimesider.
Les meir om pensjon
Kva du får i pensjon avhenger av pensjonsordninga arbeidsgjevarane dine har valt. Her kan du sjekke kva du får i pensjon frå arbeidsgjevar.
Skal du gå av med pensjon, eller ønsker du å ta ut pensjon medan du framleis er i jobb? Sjå råd for di livsfase.
Obligatorisk tenestepensjon (OTP) er ein pensjonsordning der bedrifter er pålagde å spare til pensjon for dei tilsette i privat sektor.
Ser du etter skjema som høyrer til pensjonsløysingane våre?
Her finn du oversikt over våre pensjonsskjema,
enten det gjeld arbeidsuføre, dødsfall, uttak eller anna.
Skal du starte utbetaling av pensjonen din?